AKO JE NESTALO UDB-e, NIJE UDBAŠA

Prije više tjedana završila je dokumentarna serija “Jugoslavenske tajne službe”, u kojoj smo vidjeli i slušali o djelovanju UDB-e u vrijeme Titove strahovlade u drugoj Jugoslaviji. Vidjeli smo i slušali o Staljinovim učenicima, o njihovim metodama rada i odabiranja klasnih neprijatelja, te onih koji su mislili svojom glavom, pa nisu bili privrženi tomu totalitarnom režimu. Ono o čemu smo slušali u toj seriji, uglavnom su likovi s tzv. više razine, iz republičkih i saveznih organa UDB-e. No, kako su “neprijatelji” i neprijatelji jugoslavenskog režima potali metom UDB-ih metoda, to je već druga priča.

 Duvanjska bazilika

 [dropcap]U[/dropcap] svakom mjestu, gotovo u svakom selu imali su svoje pomagače – doušnike, koji bi im prikupljali podatke o nepoćudnim pojedincima. Ti lokalni udbaši su motrili svaki pokret i bilježili svaku riječ, te na taj način stvarali sliku o neprijateljima i “neprijateljima”. Oni su dostavljali dopise republičkoj i saveznoj UDB-i, u kojima su opisivali ljude i događaje u zemlji i inozemstvu. Svake godine, najmanje jednom, općinski šefovi UDB-e su pisali strogo povjerljivi dokument pod naslovom “Procjena političko-bezbjednosne situacije u Opštini”. Tu informaciju su dostavljali predsjedništvu Saveza komunista u općini, općinskom i republičkom Sekretarijatu unutarnjih poslova, koji su to amalizirali i sažimali te dostavljali saveznim političkim i policijskim tijelima.

Ovdje ćemo prikazati fragmente informacija koje su pisali duvanjski UDB-aši Stipe Petrović i Rafael Pivić. Treba li posebno napominjati da ti udbaši i danas rade na visokim položajima u MUP-u: Stipe Petrović u Sarajevu, Skender Krivić u Zagrebu, a Rafael Pivić je načelnik MUP-a koji pokriva Livno, Tomislavgrad, Glamoč, Kupres i Grahovo? Odgovor se nameće sam po sebi, a dokumente kojima su ti drugovi autori, donosimo u izvornome obliku:

*

Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina
OPŠTINA DUVNO
OPŠTINSKI SEKRETARIJAT ZA UNUTRAŠNJE POSLOVE
STANICA MILICIJE
D U V N O
STROGO POVJERLJIVO
PROCJENA BEZBJEDNOSNE SITUACIJE na području SO Duvno

Duvno, 20.01.1989. godine

U oblasti opšteg kriminaliteta najbrojnija su krivična djela krađe i teške krađe, a među izvršiocima tih krivičnih djela sve češće se pojavljuju maloljetnici. Takođe, prisutne su i pojave mita i korupcije i razne vrste privilegija i malverzacija.

U organizacijama udruženog rada prisutne su teškoće u proizvodnji i snabdijevanju repromaterijalima (RO “Plastika” Duvno, OOUR “Tvornica kablova” Duvno. GRO “Vran” Duvno i dr. što je rezultiralo i obustavama rada u 1988. godini.

Životni standard je u opadanju, pogotovu radnih ljudi koji žive isključivo od dohotka.

C. DJELATNOST UNUTRAŠNJEG NEPRIJATELJA

Od kategorija unutrašnjeg neprijatelja na području opštine Duvno najznačajnija je djelatnost hrvatskih nacionalista i kleronacionalista, iako ne smijemo zanemariti i muslimanske i srpske nacionaliste, kao i dogmatsko-birokratske i informbiroovske strukture.

[dropcap]D[/dropcap]jelatnost hrvatskih nacionalista je najznačajnija s obzirom da na području opštine Duvno živi 89,3% Hrvata, dok je Muslimana 8,3%, Srba 2,9% i ostalih 0,5%, a jednim dijelom i zbog historijskih razloga. Naime, u Duvnu kao izrazito nerazvijenoj sredini u predratnom periodu nije bilo organizirane radničke klase pa je u početku rata bio razvijen ustaški pokret, a u poslijeratnom periodu bilo je križara na ovom području. Sedamdesetih godina bio je jak i “maspok”, a u novije vrijeme sve učestaliji slučajevi javnog neprijateljskog istupanja ukazuju na pojačanu aktivnost ove strukture. Javni neprijateljski istupi koji se ispoljavaju kroz pjevanje pjesama nacionalističkog sadržaja, grubo vrijeđanje ličnosti druga Tita, napadi na osnovne tekovine revolucije i pisanje neprijateljskih parola i simbola i drugo ukazuje na aktivnost ove strukture.

Tako je od 1979. godine do kraja 1988. godine na području opštine Duvno registrovano 79 javnih neprijateljskih istupa sa 111 učesnika. Većina tih istupa su pojedinačni, dok se najgrublji oblik JNI desio u Brišniku 31. 07. 1981. godine, gdje je istupio veći broj lica. Osim toga, u julu 1983. godine u Duvnu su prilikom održavanja radničkih sportskih igara SOUR “INPO” Bugojno zapaljene državna i partijska zastava. U Duvnu je bilo slučajeva ispisivanja neprijateljskih parola i simbola. (Osnovna škola “Boriša Kovačević”, OOUR “Tvornica kablova”, hotel “Tomislav”). Početkom aprila1986. godine (9.4.1986. godine) ispred zgrade Srednjoškolskog centra u Duvnu gdje se nalazi spomen bista narodnog heroja Boriše Kovačevića odvaljen je jedan komad od postolja te spomen biste. Početkom 1987. godine u jednom razredu Srednjoškolskog centra u Duvnu razbijeno je staklo na slici druga Tita, a u noći 9/10. aprila 1987. godine nepoznati izvršilac ili više njih na zidovima ulaznog hola zgrade Srednjoškolskog centra u Duvnu ispisao 5 neprijateljskih parola i simbola.

Najistaknutiji pojedinci iz redova hrvatskih nacionalista su Vučemil Kažimir i Jolić Mijoiz Duvna, a u Duvno dolaze i poznati hrvatski nacionalisti Vlado Gotovac, Krišto Nikola,Perić Jozo, Križanac Šimun, koji kontaktiraju sa svojim istomišljenicima. (Napominjem, da je pok. V. Gotovac bio doista moj prijatelj, koji je zaista kod mene svraćao skoro uvijek kad bi dolazio u rodni Imotski; Nikola Krišto je moj šurjak, a dr. Šimun Križanac je moj i susjed i prijatelj. Op. prir.)

Muslimanski nacionalizam nije izražen na području opštine Duvno, ali ga ne treba zanemariti. Ispoljavanje muslimanskog nacionalizma manifestira se u proturanju priča da je njihova nacija zapostavljena i ugrožena, kao i prilikom zapošljavanja.

Srpski nacionalizam nema vidljivog obilježja, ali tendenciozno prikazivanje istupanja pojedinih hrvatskih nacionalista, kao i proturanje priča da je njihova nacija ugrožena, ukazuje da je i ovaj nacionalizam prisutan na našem području.

I pored složene situacije na Kosovu, pripadnici albanske nacionalnosti koji žive u Duvnu imaju pozitivno držanje i do sada nije registrovan ni jedan slučaj neprijateljskog istupanja niti komentara pripadnika te nacionalnosti u Duvnu.

Kleronacionalisti, posebno iz redova RKC (Rimokatoličke crkve, op. prir.), organizovanjem masovnih vjerskih skupova nastoje pridobiti vjernike za svoju kleronacionalističku platformu, u čemu sve jasnije dominiraju težnje ka politizaciji crkve i pozivi vjernicima da se okrenu isključivo religiji kao jedinom zaštitniku morala, nacionalnih i drugih interesa. Sve je to često intonirano otvoreno antikomunistički i antisocijalistički. Pri tom se kler kao argumentima služi našim objektivnim teškoćama i subjektivnim slabostima, pa u tom smislu barata i sa podacima o nezaposlenosti mladih, o padu standarda itd. Pridobijanje omladine postaje sve naglašenija orijentacija. Tako se organizuju ekskurzije, hodočašća, maturantske mise, igranke itd. U ljeto 1985. godine u Duvnu je organizovana misa za maturante, nakon koje je oko 200 maturanata predvođeno sveštenikom bosonogo otišlo pješice u Međugorje. Nisu rijetki slučajevi da se povodom vjerskih praznika organizuju razne sportske i zabavne priredbe uz učešće i poznatih estradnih umjetnika. Kleronacionaistički utjecaj ostvaren na mlade manifestuje se u raznim oblicima, od pjevanja nacionalističkih i ustaških pjesama, verbalnog istupanja, pa do istupanja na ispisivanje nacionalističkih parola i simbola. I u vjerskom listu “Sveta baština” koji izdaje Franjevački samostan u Duvnu ima tekstova koji obrađuju tematiku koja izlazi iz okvira vjerskih pitanja. Sa pozicija kleronacionalizma posebno se ističu sveštenici Perković fra Ante (koji ne živi sada u Duvnu, ali povremeno dolazi), Križić fra Jozo i Vlašić fra Ferdo. Ne treba izgubiti iz vida ni vezu kleronacionalista sa ekstremnom ustaškom emigracijom.

U posljednje vrijeme izražena je pojačana aktivnost islamskoh sveštenika, koji na sve načine nastoje da pridobiju što više djece na vjersku pouku, tako da vjersku pouku pohađa daleko više djece muslimanske nacionalnosti nego ranijih godina.

Osim gore navedenih oblika ispoljavanja sa pozicija unutrašnjeg neprijatelja ne treba gubiti iz vida ni lica koja djeluju sa dogmatsko-birokratskih ili pak sa tehnokratskih pozicija. O nosiocima ovakvih djelovanja služba nema konkretnih podataka, ali u Duvnu često boravi Selim Numić koji je na IV. Plenumu CK SKJ zajedno sa Rankovićem osuđen. O njegovoj djelatnosti na području Duvna služba ne raspolaže sa konkretnim podacima osim kontakata sa određenim brojem lice pretežno muslimanske nacionalnosti.

D. DJELATNOST SPOLJNOG NEPRIJATELJA

Ekstremna emigracija u sprezi sa stranim reakcionarnim krugovima, međunarodnim terorističkim organizacijama, kriminalnim podzemljem i odgovarajućim strukturama unutrašnjeg neprijatelja, pokušava na sve načine da tešku ekonomsku situaciju u našoj zemlji učini još težom. Emigracija u vrijeme turističke sezone vrlo intenzivno subverzivno-propagandno djelije na odvraćanju stranih turista od posjeta Jugoslaviji prijeteći diverzijama u turističkim mjestima, zatim pojačano djeluje na pridobijanju naših građana na privremenom radu u inostranstvu.

Za područje opštine Duvno, karakteristična je ekstremna ustaška emigracija, kao i njene veze u inostranstvu i zemlji. Locirani su uglavnom u zapadnoevropskim zemljama, i to: SR Njemačkoj (Frankfurt, Minhen, Keln, Štutgart, Berlin), Austriji (Salcburg, Beč), Francuskoj (Lion, Marsej, Pariz), Švicarskoj (Cirih), Švedskoj (Štokholm, Malme), Španiji (Madrid), zatim u prekomorskim zemljama i to u: Australiji (Sidnej, Melburn, Kanbera, Đilong), SAD (Čikago, Njujork, Milvoki), Kanadi (Toronto, Hamilton, Vankuver), kao i u nekim zemljama Latinske Amerike, odakle i djeluju. Sa područja opštine Duvno u redovima ustaške emigracije ima oko 200 do 300 lica, od kojih su najistaknutiji pojedinci koji se bave terorizmom i to: Ledić Josip iz Prisike (Keln, SR Njemačka), Čirko Jakov iz Rašeljaka (Salzburg, Austrija), Pašalić Božo iz Šuice (Fridrihšofen, SR Njemačka), Dilber Marinko iz Bukovice (Dortmund, SR Njemačka), Stipić Markoiz Letke (Olstrom, Švedska), Bagarić Milan iz Mesihovine, Zrno Mate iz Šuice i braća Ćurić Stipe i Mate iz Korita. Određen broj lica sa našeg područja iz redova ustaške emigracije djeluju kao financijeri i to: Šiško Stjepan iz Vinice (Štutgart, SR Njemačka), Pavić Stipe iz Rašeljaka. Na propagandno-subverzivnom planu djeluju: Ljubas Stipe iz Raškog Polja, Ljubas Pavica iz Raškog Polja (Frankfurt, SR Njemačka), Gašpar Blaž iz Raškog Polja (Keln, SR Njemačka), Ljubas Mirko iz Raškog Polja (Keln, SR Njemačka), Sučić Ivan iz Prisoja (Dortmund, SR Njemačka), Bilobrk Vlado iz Vinice, Kovač Josip iz Vinice i Malić Ludvig iz Konoge (Kongore, op. prir.).

S obzirom na velik broj naših građana na privremenom radu u inostranstvu jedan manji dio njih je pao pod utjecaj emigracije i to mahom lica iz kategorije zaposlenih na “crno”. Ne treba zanemariti da emigracija na našem terenu ima još jedan broj svojih veza i to među licima koja su u inostranstvu boravila, i radila kao ugostitelji, vlasnici određenih firmi, taksisti, lica iz mješovitih brakova sa stranim državljanima i druga lica.

Isto tako radnici ovog Sekretarijata su zajedno sa radnicima CSB Livno uspješno razjasnili (sic! op. prir.) jedno krivično djelo ubistva i jedno djelo ubistva djeteta pri porođaju koja su izvršena po NN izvršiocu.

U toku 11. i 12. mjeseca 1988. godine radnici krim. službe i radnici Stanice milicije ovog Sekretarijata su zajedničkom organizovanom akcijom razotkrili dvije grupe lica koja su se bavila krađom vozila, provalama u kuće i odnošenjem tehničke robe i provalama u vozila kao i grupu lica njihovih saučesnika preko kojih je rasturana – prodavana ukradena roba.

U ovoj akciji razotkriveno je 18 krivičnih djela teških krađa koja su izvršena na području Duvna, a oduzeto je jedno ukradeno vozilo, 15 radio kasetofona i druge tehničke robe u vrijednosti od preko 50 miliona dinara i podnešene prijave nadležnom tužilaštvu protiv 11 lica svi sa područja Opštine Duvno.

Treba naglasiti da bi za uspješno otkrivanje kako krivičnih djela privrednog tako i za otkrivanje izvršilaca krivičnih djela opšteg kriminaliteta (posebno u OUR) bila neophodna daleko veća saradnja i povezanost svih subjekata u sistemu društvene samozaštite na području opštine Duvno.

KOMANDIR STANICE MILICIJE
Pavić Rafael

*

Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina
OPŠTINA DUVNO
OPŠTINSKI SEKRETARIJAT ZA UNUTRAŠNJE POSLOVE
D U V N O
Broj: 03/13-230-2/68-84
Dana: 19.09.1984. godine.
OPŠTINSKI KOMITET SKBiH
-predsjedništvo-
D U V N O

VEZA: Vaš dopis od 11.09.1984. godine broj 111/84

U prilogu teksta dostavljamo vam Informaciju o pojavama kršenja zakonitosti i samoupravno dogovorenih normi ponašanja.

PRILOG: – Informacija.-

SEKRETAR SEKRETARIJATA
Stipan Petrović

SAVEZ KOMUNISTA JUGOSLAVIJE
OPŠTINSKA KONFERENCIJA SAVEZA KOMUNISTA BOSNE I HERCEGOVINE
DUVNO
Broj: 118
Datum: 21.9.1984.
DRŽAVNA TAJNA
6 primjeraka
Evid. Broj: 05
OPŠTINSKI KOMITET SKBiH
D U V N O

P R O C J E N A
POLITIČKO-BEZBJEDNOSNE SITUACIJE U OPŠTINI
Duvno, jula 1984. godine

POLITIČKA SITUACIJA

Političko-bezbjednosna situacija u zemlji i u općini Duvno, i pored toga što su društveno-ekonomska, pa i politička kretanja u društvu, a posebno u opštini Duvno, opterećena ozbiljnim problemima i što se u osnovnim tokovima društvenog razvoja ne postižu dogovoreni i objektivno mogući rezultati, u osnovi je povoljna.

Takvo stanje je posljedica činjenice da su radni ljudi i građani, osim grupa i pojedinaca, odani idealima NOB-e i socijalističke revolucije, te da je njihov svakodnevni život i rad usmjeren na razvijanje i jačanje ravnopravnosti, bratstva i jedinstva, socijalističkog zajedništva naroda i narodnosti, nezavisne i nesvrstane spoljne politike, razvijanje socijalističkih samoupravnih odnosa i da se svestrano angažuju za brži samoupravni društveno-ekonomski i politički razvoj zemlje i Opštine. Takvo političko raspoloženje i orijentacija većine radnih ljudi i građana Opštine i njihova nepokolebljiva vjera u mogućnost razvoja društva na osnovama socijalističkog samoupravljanja uslovili su da u dosadašnjem razvoju nije bilo i da nema ozbiljnijih i po ustavni poredak opasnijih ekonomskih, političkih i socijalnih konflikata.

(nastavlja se)

Piše: Kazimir VUČEMIL

Što vi mislite o ovoj temi?